Door Anabella Meijer
If you want to build a ship, don't drum up people to collect wood and don't assign them tasks and work, but rather teach them to long for the endless immensity of the sea. – Antoine de Saint-Exupéry
Stel: je wilt een mooie vaas kopen. Alleen...in de winkel liggen alleen stukjes keramiek. Zou je die vaas kopen? Dit is echter precies wat er op dit moment gebeurt. Die prachtige toekomst waar honderdduizenden Nederlanders elke dag aan bouwen, met hun energie coöperaties, groenprojecten en sociale ondernemingen, ligt in stukjes verspreid over het land. Steeds vangen we een glimp op, maar nooit het hele plaatje.
En laat onze hersenen daar nou net hypergevoelig voor zijn. Voor plaatjes. Voor concreet, tastbaar, persoonlijk en dichtbij. Ik begin niet voor niets dit stukje door een beeld bij je op te roepen. De gretigheid van ons brein voor beelden en tastbaarheid doet ons echter continu de das om. We kunnen maar niet in actie komen tegen klimaatverandering en ecosysteemdestructie omdat het abstract en ver weg is. Systeemverandering, nog zo iets. Kan ik het zien, ruiken, voelen? Nee? Láát dan maar.
Anderen overtuigen om de samenleving compleet om te gooien om binnen de grenzen van de planeet te blijven, is lastig als we niet kunnen laten zien--nee-- laten voelen, hoe het wordt. Met een stapel stukjes van de vaas verkoop je geen vaas. En laten we eerlijk zijn: voor veel van ons zijn de pleziertjes en het comfort van de moderniteit gewoon wel lekker. Een ecologische woongemeenschap? Dan doemen beelden op van Hobbithuizen, dikke wollentruien, knolmaaltijden en schijten in een emmer. Dit is niet het droomleven van de gemiddelde Nederlander.
We kunnen ons maar moeilijk voorstellen hoe een heel ander leven, met toevallig ook minder/ander/beter gebruik van materiaal en energie, eruit zou kunnen zien. Maar als ik mijn verbeelding de vrije hand geef denk ik dat het misschien zelfs leuker zou kunnen zijn. Dan wordt de toekomst geen doemscenario meer, maar een droomscenario.
Dat droomscenario noem ik youtopia. Het is de wereld waarin je zou willen leven. Het is persoonlijk, dichtbij, van jou. Youtopia gaat echter niet over dromen alleen. Concreet & tastbaar, weet je nog? Het begint dus met dromen maar eindigt met bouwen van die droom in de vorm van een stad. Een stad waar al die stukjes die al bestaan bij elkaar worden gebracht. Zodat we de vaas weer kunnen zien.
Waar komt die stad? vragen mensen vaak. Geen idee. Misschien wordt het wel een nomadische stad. Misschien wordt ie wel nooit gebouwd. Wel is een ding duidelijk: die stad gaat ons enorm helpen om de transitie vorm te geven. Laat me dat even toelichten.
We kennen de doelen in het klimaatakkoord van Parijs. En we kennen ook die onheilspellende grafiek:
Dat is geen transitie maar een levensgevaarlijke afgrond. Een samenleving zo snel en veilig laten veranderen vergt meer dan tech-fixes en end-of-pipe oplossingen. Je moet die afgrond in willen skiën, en daar heb je vaardigheden voor nodig. Het gaat dan ook over gedrag en over de cultuur waarin dat gedrag ingebed is. Het gaat over vragen over het Goede Leven. De transitie gaat in wezen over cultuurverandering. En waar kun je cultuur het beste ervaren? Op een plek waar veel mensen samenleven. Ergo: een stad.
Mensen bewegen om te veranderen blijkt keer op keer lastig. Veranderen binnen het bestaande systeem gaat traag en is in dit geval misschien zelfs dodelijk. Maar wanneer veranderen we wel?