Murat Önderman
[1] Didem Madak, Grapon Kâğıtları, Metis, İstanbul, 2012, s. 18.
[2] Sigmund Freud, “Mourning and Melancholia”, On Freud’s “Mourning and Melancholia”, edited by Leticia Glocer Fiorini, Thierry Bokanaowski and Sergio Lewkowicz, Karnac, London, 2009 içinde, s. 19 vd.
[3] Freud psikanalizinde genel olarak determinizmin (kozalite) ve anlamın yeri konularında bu sözlükteki ilgili maddelere bkz: Charles Rycroft, A Critical Dictionary of Psychoanalysis, Second Edition, Penguin, 1995.
[4] Sigmund Freud, “On Transience”, The Standart Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud, translated by James Strachey, Vol. XIV, The Hogarth Press and The Institute of Psycho-Analysis, London, 1957 içinde, s. 307.
[5] Elisabeth Kübler-Ross, On Death and Dying: What the Dying have to Teach Doctors, Nurses, Clergy and Their Own Families, Routledge, 2009. Bu yas kuramının Kübler-Ross’un 2004 yılındaki ölümünden önceki gözden geçirilmiş son biçimi için bkz. Elisabeth Kübler-Ross, David Kesler, On Grief & Grieving: Finding the Meaning of Grief Through the Five Stages of Loss, Scribner, New York, 2014. Ne var ki, bu kuramda sözü edilen evrelerin linear (çizgisel) bir dizilimle ele alınıp alınmadıkları tartışmaya açıktır.
[6] İngilizcedeki “mourning” ve “grief” kelimelerinin ikisini de Türkçede “yas” kelimesiyle karşılamaya çalışıyoruz. Oysa “grief” kelimesinin Türkçede güzel bir karşılığı var: hicran.
[7] Jacques Derrida, Points…: Interviews, 1974-1994, edited by Elisabeth Weber, translated by Peggy Kamuf & others, Stanford University Press, 1995, s. 143.
[8] Bkz. ve karş. Otto Kernberg, “Some observations on the process of mourning”, The International Journal of Psychoanalysis (2010) 91, s. 601-619.
[9] Melanie Klein, “Mourning and Its Relation to Manic-Depressive States”, Essential Papers on Object Loss, edited by Rita V. Frankiel, New York University Pres, New York and London, 1994 içinde.
[10] C. S. Lewis, A Grief Observed, HarperCollins, 1994, s. xxvi; Roland Barthes, Mourning Diary: October26, 1977-September15, 1979, translated by Richard Howard, Hill and Wang, New York, 2010.
[11] Otto Kernberg, “Some observations on the process of mourning”.
[12] León Wurmser, “Mourning, double reality, and the culture of remembering and forgiving: A very personal report”, Grief and Its Transcendence: Memory, identity, creativity, Adele Tutter and León Wurmser (editors), Routledge, 2016 içinde.
[13] Oruç Aruoba, İle, Metis, İstanbul, 1999, no. 146.
[14] León Wurmser, “Mourning, double reality, and the culture of remembering and forgiving: A very personal report”.
[15] Bkz. ve karş. León Wurmser, “Mourning, double reality, and the culture of remembering and forgiving: A very personal report”.
[16] Otto Kernberg, “Some observations on the process of mourning”, s. 613.
[17] Jacques Derrida, Memories for Paul de Man, translated by Cecile Lindsay, Jonathan Culler, Eduardo Cadava, and Peggy Kamuf, Columbia University Press; 1989, s. 33. Benzer şekilde, Julia Kristeva da şu cümleyi yazar: “melankoliye bir eğilim olmaksızın psişe yoktur, sadece hareket veya oyuna intikal vardır” (Julia Kristeva, Black Sun, Columbia University Pres, 1992, s. 4).
[18] Hatta C. S. Lewis, bir sevilenin kaybını bir organ kaybına benzetir: “The death of a beloved is an amputation” (C. S. Lewis, A Grief Observed, s. xıı).