11 marca 2020 roku WHO ogłosiła, że epidemia COVID-19 jest globalną pandemią najwyższego stopnia. W Polsce obowiązuje specjalna ustawa z dnia 2 marca 2020 roku (Dz.U. z 2020 r. poz. 374) o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Mamy do czynienia z pierwszą pandemią z prawdziwego zdarzenia w erze informacji i globalizacji.

Jakie to ma znaczenie dla branży IT i zawartych umów? Jak zachować się i na jakie przepisy zwrócić uwagę? Zapraszam.

Tl;DR

W prawie jest przepis, który pod pewnymi warunkami, daje możliwość zmiany zasad wykonywania już zawartej umowy z uwagi na pandemię.W umowach już zawartych najczęściej znajdują się zapisy, co robić na wypadek pandemii. Należy je pilnie przejrzeć i ustalić procedurę działania.Jeżeli będziemy mieli problemy z zasłaniającymi się przed płatnością kontrahentami, powinniśmy stosować mechanizm zabezpieczenia powództwa, do którego prawo daje nam postępowanie cywilne.Wchodzą w życie różnego rodzaju specjalistyczne regulacje prawne. Większość z nich nie dotyczy branży IT, ale należy temat śledzić na bieżąco.

<aside> ⚠️ UWAGA! Tekst z marca 2019 roku. W części dotyczącej specustaw COVID wymaga aktualizacji. W pozostałym zakresie aktualny.

</aside>

Klauzula rebus sic stantibus

Decyzja WHO w sprawie ogłoszenia pandemii i towarzyszące jej okoliczności dają podstawę do rozważenia zastosowania przepisów art. 357(1) k.c. czyli tzw. kaluzuli rebus sic scantibus. Jest to w praktyce pierwsza taka sytuacja od 30 lat (od czasów hiperinflacji wczesnych lat 90-dziesiątych). Zgodnie z tym przepisem jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym.

Klauzulę tę możemy zastosować w KAŻDEJ umowie, nawet jeżeli nie została ona wprost zapisana. Dotyczy to umów na wdrożenia systemów informatycznych, umów licencyjnych, utrzymaniowych, współpracy B2B itd. Wyjątkiem od tego jest sytuacja, jeżeli stosowanie klauzuli zostało wprost wyłączone, lub zmienione przez postanowienia samej umowy. Przepis ma charakter dyspozytywny, tj. dopuszczalne jest umowne wyłączenie jego zastosowania, modyfikacja przewidzianych w nim reguł, a także zastąpienie go stworzoną samodzielnie przez strony regulacją następstw zmiany stosunków (tzw. klauzulą adaptacyjną).

Przepis można zastosować przy łącznym spełnieniu następujących czterech warunków:

Każdy przypadek, kiedy chcemy zastosować klauzulę podlega indywidualnej ocenie, jednak w związku z rosnącymi restrykcjami i ograniczeniami związanymi z pandemią jej realne implikacje wydają się być coraz bliższe i bardziej realne. Jeżeli na przykład wszystkie żłobki, przedszkola i szkoły w Polsce pozostają zamknięte (jak ma to miejsce obecnie), to bardzo prawdopodobnym jest, że wcześniej lub później powstanie problem ze znalezieniem odpowiedniej liczby pracowników. Taka sytuacja może być przyczyną zastosowania klauzuli.

Co możemy osiągnąć stosując klauzulę? Jeżeli spełnione zostaną powyższe przesłanki, może dojść do:

Klauzulę stosuje SĄD, a nie strona. Stosowanie klauzuli stosuje się w drodze powództw o ukształtowanie stosunku prawnego. To sąd ocenia, czy zaistniała sytuacja rzeczywiście kwalifikuje się do ingerencji w treść pierwotnej umowy.

<aside> ⚠️ Uwaga! Nie każdy przypadek zamknięcia szkół i przedszkoli będzie mógł być od razu uznany za nadzwyczajną zmianę stosunków. Jeżeli (jak to jest dość powszechnie przyjęte) spora część naszego zespołu pracuje zdalnie, to trudno jest od razu twierdzić, że sytuacja w takiej sytuacji ulegała nagłej zmianie. Po prostu nasi pracownicy wykonują zadania z domu, ale tym razem pod kwarantanną.

</aside>